वयम्

वयम्

आरशाची गोष्ट

विद्या डेंगळे | 22 Jan 2022

घरी गेल्यावर माझ्या कानावर पडलं की, माझ्यामुळे तिला त्या कुत्र्याचे पैसे द्यावे लागले. मी खजील झालो आणि माझ्या आरशातल्या मित्राला भेटायला गेलो. तो होता तिथे आरशात. मी जीभ बाहेर काढली. मान वळवली आणि त्यानेही ते सर्व केलं.माझा मित्र तिथे होता हे पाहून मला आनंद झाला, पण थोडाच वेळ

वयम्

कालमापन

मंजिरी हसबनीस | 19 Jan 2022

आश्चर्य म्हणजे अमेरिकेच्या अनेक भागांत ग्रेगोरिअन कॅलेंडरपेक्षा भारतात प्रचलित असलेली चांद्र कालगणनापद्धती अधिक स्वीकारार्ह मानतात. खासकरून तिथल्या पारंपरिक पद्धतीने शेती करणारे शेतकरी हीच चांद्र कालगणना पद्धती वापरतात.

वयम्

पतंग उडतो का? कसा?

डॉ. शरद काळे | 15 Jan 2022

पतंग कोणत्या वेळी छान उडतो? पतंग उडविण्यासाठी योग्य वेळ कोणती? झाडांची पाने हलत असली व उजेड असला, तर ती वेळ योग्य समजायला हरकत नाही. जेव्हा इमारतीवर झेंडा फडकत असतो त्यावेळी वाऱ्याचा वेग ताशी १० ते २५ किलोमीटर एवढा असू शकतो व त्या वाहत्या वाऱ्यात पतंग अगदी छान उडू शकतो.

वयम्

चित्त त्यांचे पिल्लांपाशी!

मकरंद जोशी | 08 Jan 2022

अंटार्क्टिका खंडाचे रहिवासी असलेले पेंग्विन पक्षीही नर आणि मादी मिळून अंडी उबवतात. फक्त एम्परर पेंग्विन्समध्ये मात्र ही जबाबदारी नर एकटे पार पाडतात. अंड्यातून पिल्ले बाहेर आली की आई पेंग्विन दूरवर जाऊन समुद्रातून मासे पकडून आणते आणि घरट्यापाशी आल्यावर आपल्या गळ्यात साठवलेले, अर्धवट चावलेले मासे पिल्लांना भरवते.

वयम्

आपण चॉकलेट का खातो?

डॉ. उज्ज्वला दळवी | 05 Jan 2022

बिनसाखरेच्या, कडू ‘xocolatl’ मधले काही घटक मेंदूत मॉर्फीनसारखं काम करतात. शिवाय त्याच्यात थोड्या प्रमाणात का होईना, आनंद-अमाईड असतं. आणि काही अमायनो ऍसिड्स (प्रोटीनचे घटक) असतात. त्यांच्यापासून मेंदूतली सुखदायक, उत्साहवर्धक रसायनं बनतात. त्या साऱ्यांचीही जोराची तलफ येते. त्या प्राचीन मायन लोकांना त्यांचं

वयम्

निसर्गमित्र नाताळ

जोसेफ तुस्कानो | 25 Dec 2021

रेनडियरच्या गाडीतून बर्फावरून घसरत येणारा सांताक्लॉज बाबा हा तर जगभरच्या मुलांचे आकर्षण असते. तो मुलांसाठी खाऊ-खेळणी घेऊन येत असतो. बाळगोपाळांची मज्जाच मज्जा असते. खरे तर हा सांताबाबा घरातली, नात्यातली किंवा शेजारची उदार वयोवृद्ध व्यक्ती असते, हे काय सांगायला हवे? त्यानिमित्ताने आसपासची मुले एकत्र येतात. त्यांची कुटुंबे एकत्र येऊन मजा करतात. त्यांच्यातील नाते वाढीला लागते. ख्रिसमस कॅरोलचा गोडवा अनुभवतात.

वयम्

कोकरू

डॉ. सिसिलिया कार्व्हालो | 22 Dec 2021

येशूचं बोलणं कोकरू कावरंबावरं होऊन ऐकत होतं. त्याचे डोळे पाण्याने भरून आले होते. बें बें करीत ते म्हणाले, “आता एक शेवटचा प्रश्न विचारतो... तू मला तुझ्या खांद्यावर घेऊन का मिरवतोस?”

वयम्

अफगाणिस्तानची मलाला

अमृता दुर्वे | 18 Dec 2021

“जसा आपल्याला जगण्याचा, स्वतंत्र असण्याचा अधिकार आहे, तसंच शिक्षण घेता येणं, हा देखील आपला नैसर्गिक हक्क आहे आणि त्यासाठी आपण झगडायलाच हवं. मी पायाने अधू असल्याने लहान असताना सगळी मुलं मला चिडवायची, माझ्यावर दादागिरी करायची. त्यामुळे माझा आत्मविश्वास डगमगला होता. पण आज शिक्षणामुळे माझ्यात आत्मविश्वास आला आहे. आत्मविश्वास आणि शिक्षण या दोनच गोष्टींच्या बळावर आपल्याला आपली स्वप्ने पूर्ण करता येतात,” ब्रेश्ना तिच्या मुलाखतींमध्ये आत्मीयतेने सांगते.

वयम्

एक संपन्न, प्रसन्न गाव!

अमला पटवर्धन | 15 Dec 2021

माणसाच्या निद्रिस्त मनाला जागं करून त्यात अंतर्बाह्य बदल करण्याचं काम पोपटराव पवार अनेक वर्षं करतायत. राजकारण हे समाजपरिवर्तनाचं प्रभावी साधन होऊ शकतं, हे चित्र समृद्ध ‘उद्या’साठी आशादायी आहे. भारतातील श्रीमंत आणि गरीब यांच्यातील दरी कमी करून देशासाठी एकसंध समाजव्यवस्था साकारण्याच्या प्रयत्नात हिवरेबाजार हे रोल मॉडेल ठरेल

वयम्

GST समजून घेऊ या!

सुप्रिया देवस्थळी-कोलते | 10 Dec 2021

आपल्या देशात जीएसटी लागू होण्यासाठी एवढी वर्ष का लागली असावीत? त्याचं महत्त्वाचं कारण असं आहे की भारतात संघराज्य पद्धत आहे. म्हणजे केंद्र सरकारला जसे करविषयक अधिकार आहेत, तसे राज्य सरकारांनाही आहेत. जीएसटी लागू झाला की सर्व राज्यांमध्ये एकच दर. यात महाराष्ट्र, तमिळनाडू अशा औद्योगिकदृष्ट्या पुढारलेल्या राज्यांना आपलं आर्थिक नुकसान होईल अशी भीती वाटत होती.

वयम्

थेंबातलं इंद्रधनुष्य

संदेश कुलकर्णी | 06 Dec 2021

कावेरी म्हणाली, “मिमी, हे पाणी इंद्रधनुष्य बनवण्यासाठी मी साठवते आहे”. तिचं म्हणणं होतं की दिव्यावर हे पाणी उडवलं तर इंद्रधनुष्य तयार होईल! मला फार विलक्षण वाटलं. आपण इंद्रधनुष्य तयार करावं असं मला तरी कधी वाटलं नव्हतं. काय काय चालू असतं मुलांच्या डोक्यात! तिला कोणीतरी सांगितलं असेल की, पावसाचं पाणी आणि सूर्याच्या प्रकाशातून इंद्रधनुष्य नावाचं अद्भुत आणि नयनरम्य दृश्य तयार होतं. म्हणून ही नळाचं पाणी न वापरता पावसाचं पाणी गोळा करत होती!

वयम्

ब्लॅक कॅट कमांडो!

प्रवीण दवणे | 02 Dec 2021

रंजानाला संजानाताईवर खरं तर रागानं गुरगुरायचं होतं; पण त्याच क्षणी बोकोबा टपकले न् “आमच्या दो कलियाँचं काय गुटरघूँ चाललंय?” म्हणत त्यांना मायेने जवळ घेतलं. रंजानानं सारं आपल्यालाच आधी समजलंय, या थाटात बोकाबाला सग्गळं सांगून टाकलं नि क्षणात बोकाबा डोळ्यांची उघडझाप करीत म्हणाले, “प्रकरण निश्चितच संशयास्पद आहे. परंतु सध्या सिक्रेट मेंटेन करा. मी तुमच्या बोकाईलाही सांगतोच. ती माझ्याहून चलाख आहे, प्रकरणाचा माग काढण्यात! आपण चौघेही छडा लावू सा-याचा उद्याच. ऑपरेशन चॉकलेट! ढँ ड् टॅ ढँग!”

वयम्

बाहेरून आले, आपलेच झाले !

मकरंद जोशी | 28 Nov 2021

या भूमीतल्या मूळ निवासींचा पराभव केल्यानंतर, या स्थानिकांच्या जीवनशैलीतून विशेषतः खाद्यसंस्कृतीमधून काही गोष्टी या युरोपियन आक्रमकांनी आपल्याशा केल्या. त्यातच त्यांनी आजपर्यंत न पाहिलेली फळे, भाज्या त्यांना कळली आणि मग या नव्या गोष्टींचा प्रवास युरोपकडे सुरू झाला.

वयम्

बातम्या वाचणारा यांत्रव!

श्रीराम शिधये | 24 Nov 2021

कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर वृत्तनिवेदनासाठीसुद्धा करता येणं शक्य आहे, हेच यातून दिसून आलं आहे. यामध्ये दिसणाऱ्या आणि लक्षात येणाऱ्या त्रुटी कालांतरानं दूर करता येतील. या यांत्रवाच्या कामामध्ये अधिक सफाई आणता येईल आणि त्याचा तोंडवळसुद्धा बदलता येईल. तो जिवंत माणसाप्रमाणंच भासेल, असाही करता येऊ शकेल. हा मार्ग जवळचा नसला तरी ज्या वेगानं कृत्रिम बुद्धिमत्ताप्रणाली आता विविध क्षेत्रांत वापरली जात आहे, ते लक्षात घेता या यांत्रवात आवश्यक त्या सुधारणा होतील आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ताप्रणालीच्या वापराचा आणखीन एक नवीन आविष्कार आपल्याला पाहता येऊ शकेल.

वयम्

टकिले- विणकरांचे वेगळेच बेट !

मेधा आलकरी | 20 Nov 2021

१९७० पासून टकिले हे बेट आणि येथील जीवनपद्धती बघायला पर्यटकांना ओढा वाटू लागला. लोंढेच्या लोंढे घेऊन येणारे बंदरावरील ट्रॅव्हल एजंट गबर श्रीमंत झाले. बेटावरील ज्येष्ठ अनुभवी व्यक्तींनी ह्या संधीचं सोनं करायचं ठरवलं. स्थानिक नागरिकांची एकजूट इतकी, की एकत्र बसून त्यांनी एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला - पर्यटकांच नियंत्रण आपल्या हाती ठेवण्यासाठी स्वत:ची एक पर्यटनसंस्था काढली.

वयम्

प्राण्यांनासुद्धा खेळायला आवडतं!

सुबोध जावडेकर | 09 Nov 2021

मध्यंतरी रशियामध्ये सोशल मिडियावर एक व्हिडीओ व्हायरल झाला होता. हिमवर्षावात एका इमारतीच्या छपरावर बर्फ साठलं होतं. त्यावरून घसरगुंडी करणाऱ्या एका कावळ्याचा हा व्हिडीओ होता. कावळ्याला मेयोनीजच्या बाटलीचं झाकण कुठंतरी मिळालं होतं. ते पायात धरून, त्याचा स्केटिंग-बोर्डसारखा उपयोग करून, तो बर्फावरून घसरत खाली यायचा आणि पुन्हा ते चोचीत घेऊन छपरावर जायचा. हिवाळ्यात बर्फ पडलं की त्यात खेळायला अनेक प्राण्यांना आवडतं. ती बर्फाच्या ढिगाऱ्यावर पालथं पडून घसरगुंडी करतात. कापसासारख्या मउशार बर्फात डोकं खुपसतात. डोक्यानं तो इकडेतिकडे उडवतात. अस्वलं, पांडा वगैरे बर्फात राहणारे प्राणी तर असे खेळतातच पण आयुष्यात प्रथम बर्फ पहाणारी कुत्री-मांजरंही आनंदानं त्यात बागडतात. बर्फात खेळायला प्राण्यांना का आवडतं हे एक गूढच आहे.

वयम्

गाढव आणि चंद्र

माधुरी पुरंदरे | 31 Oct 2021

दुसऱ्या दिवशीच्या वर्तमानपत्रात पहिला माणूस चंद्रावर पोचल्याची बातमी छापून आली. पहिल्या, मधल्या आणि शेवटच्या अशा सगळ्या पानांवर तीच एक बातमी होती. प्रसिद्धी आणि पैसा मिळवण्याची सोन्यासारखी संधी आपल्या मूर्खपणामुळे हुकली म्हणून व्यापारी आणि त्याचा शेजारी खूप हळहळले. त्यांनी गाढवाचा शोध घेण्याचा खूप प्रयत्न केला, पण ते पुन्हा कुणालाच दिसलं नाही. त्यामुळे आजही माणूस हाच चंद्रावर पोचलेला पहिला सजीव होता, अशी सगळ्या जगाची समजूत आहे.

वयम्

खोकलादेवीचे दशावतार

डॉ. उज्ज्वला दळवी | 29 Oct 2021

काही माणसं लक्ष वेधून घ्यायला खोकतात, काहींना आपला दरारा दाखवायला खोकायची सवय असते; तर काही जण बावरल्यावर सावरायला ओशाळं खोकतात. ती जित्याची खोड बनते. खोकल्याचे दुष्परिणामही असतात. कुठलाही खोकला फार काळ टिकला की, श्वसनमार्गाचं अस्तर जखमी होतं. कुठलीही जखम बरी होताना तिथे खाज येते. श्वासनलिकेतल्या, घशाच्या खाजेमुळे पुन्हा खोकलाच येतो.

वयम्

डोक्यात ठणठणाठण

राजीव तांबे | 22 Oct 2021

‘जर डोकं ठणठणत असेल जाम, तर चोळा बाम आणि ठणठण तमाम’ ही अथेन्स प्रांतातील ग्रीक म्हण प्रसिद्धच आहे.

वयम्

निसर्गातले कुंभकर्ण

मकरंद जोशी | 15 Oct 2021

हिवाळ्यातल्या या दीर्घ झोपेला ‘शीत-निद्रा’ म्हणजे ‘हायबरनेशन’ असे म्हणतात

वयम्

स्मार्ट नेटिझन भाग ७- ऑनलाइन खरेदी करण्यापूर्वी थोडं थांबा

उन्मेष जोशी | 30 Sep 2021

जेव्हा शॉपिंग करायचे तेव्हा आणि तेवढ्यापुरताच या माध्यमाचा वापर करावा व इतर वेळी अशा साइट्स बंद करून ठेवाव्यात, जेणेकरून मोबाइलवर इतर काही करताना तुम्ही चाळा म्हणून शॉपिंग साइटवर जाऊ नये. ऑनलाइन पैसे लंपास करणाऱ्या चोरांचा शोधही घेणं फार कठीण असतं! त्यामुळे आपण खबरदारी घेणं फारच आवश्यक आहे हं.

वयम्

असे का होते?- धाप का लागते?

डॉ. उज्ज्वला दळवी | 27 Sep 2021

सवय नसताना चार मजले पळत चढल्यावर, ‘ब्रेथलेस’सारखं गाणं म्हणताना किंवा विरळ हवेच्या उंच ठिकाणावर चढून गेल्यावर धडधाकट माणसालाही प्राणवायू कमी पडतो. त्या धावपळीसाठी काही रासायनिक जुगाड करून प्राणवायूची उसनवारी करावी लागते. तरी कार्बन-डाय-ऑक्साइडचं रक्तातलं प्रमाण चढतं. ते उतरवायला श्वासाची गती वाढते. धावपळ संपल्यावरही काही काळ ते प्राणवायूचं कर्ज फेडणं चालू राहतं. तोपर्यंत मेंदू छातीच्या स्नायूंना फारच पिटाळतो. सुपरवायझर्स आरडाओरडा करतात. काहीतरी बिनसल्याची जाणीव होतच राहाते. तीच धाप!

वयम्

माझे किशोरवय- कौशल इनामदार

अंजली कुलकर्णी- शेवडे | 24 Sep 2021

माझ्या आयुष्यात आलेल्या या सगळ्या मंडळींमुळे माझ्या आयुष्यातल्या कुठल्या ना कुठल्या दरवाजाची कडी निश्चितच उघडली गेली. चांगल्या लोकांचा सहवास, चांगलं काय आहे ते कळणं हे खूप महत्त्वाचं ठरतं. मला वाटतं की चांगल्या लोकांच्या सहवासामुळे आणि वेगवेगळ्या अनुभवांमुळे माझं किशोरवय खूपच समृद्ध झालं!

वयम्

गोडी काडी

राजीव तांबे | 15 Sep 2021

‘युक्तीतली शक्ती ओळखण्यासाठी शक्ती वापरा’ ही अथेन्स प्रांतातील ग्रीक म्हण लक्षात ठेव.”

वयम्

मोहक शिकारी

मकरंद जोशी | 12 Sep 2021

सर्वसाधारणपणे जिथल्या मातीत पुरेशी पोषणमूल्ये नसतात, आम्लाचे प्रमाण जास्त असते आणि पाणथळ भाग असतो, तिथे वाढताना दिसतात. कीटकांना मारून त्यांच्यातील नायट्रोजन मिळवत असल्याने या वनस्पती अशा परिसरात सहज वाढू शकतात. एकिकडे मानवी अतिक्रमण, अधिवासाची हानी यामुळे कीटकभक्षी वनस्पती धोक्यात आलेल्या असतानाच दुसरीकडे त्यातील काही जाती मात्र ‘टिश्शू कल्चर’ तंत्रज्ञानामुळे हौशी लोकांना आपल्या बागेत लावायला सहज मिळताना दिसतात. विशेषतः परदेशातील ‘व्हिनस ट्रॅप’ ही कीटकभक्षी वनस्पती अशा प्रकारे नर्सरींमध्ये विक्रीला उपलब्ध असते.

वयम्

चंद्र इतका लाडका का?

प्रतिभा गोपुजकर | 09 Sep 2021

चंद्राच्या आईबाबांनी ही गोष्ट ऐकली तेव्हा त्यांना खूप आनंद झाला. “तू तुझा कठोर स्वभाव सोडून सौम्य झालास. सज्जनांकडून तुला नेहमी आदर, प्रेम मिळेल. महिन्यातून एकदा तुझे पूर्ण मुखकमल सर्वांना दिसेल. त्या दिवशी तर सर्वजण तुझे खूप कौतुक करतील.” तिरप जिह्यामधल्या वांचो समाजाची श्रद्धा आहे की, पृथ्वीवरच्या सर्व प्राणिमात्रांना चंद्राचं कौतुक वाटण्याचं कारण याच गोष्टीत आहे!

वयम्

गिंको

डॉ. निर्मोही फडके | 06 Sep 2021

काही वर्षांनी हिरोशिमा शहरात पुन्हा त्याच जागेवर शैक्षणिक संस्थेची नवी इमारत बांधायचं ठरलं. ती बांधताना या गिंकोच्या जळलेल्या, भल्यामोठ्या खोडाला बाजूला करावं लागणार होतं. पण तो साक्षीदार होता, माणसाच्या त्या काळ्या इतिहासाचा. म्हणून त्याला जपायचंही होतं. म्हणून मग ते गिंकोचं खोड काळजीपूर्वक बाजूला करून ठेवलं गेलं. त्या परिसरात त्या गिंकोचे असे आणखी पाच साथीदार होते, जे अणुबॉम्ब स्फोटात जळूनही तसेच उभे होते. त्यांनाही जपून ठेवलं गेलं.