महान राष्ट्र ते महाराष्ट्र आणि महाराष्ट्रातील रहिवाशी ते मराठा - मराठी, साधारण अशीच काहीशी व्युत्पत्ती आपल्या सगळ्यांना ठाऊक आहे. जॉन विल्सन यांनी मोल्सवर्थच्या कोशात महाराष्ट्र म्हणजे ‘महार+राष्ट्र म्हणजे महारांचे राष्ट्र’ अशी एक लोकवाचक व्युत्पत्ती सुचवली आहे आणि ज्ञानकोशकार डॉ. श्रीधर व्यंकटेश केतकर यांनीही तिचा पुरस्कार केला आहे. महामहोपाध्याय पां. वा. काणे यांच्या मते “महान राष्ट्र’ यावरून महाराष्ट्र शब्दाची व्युत्पत्ती झाली असून हे नाव कोणत्याही वंशावरून किंवा जातीवरून पडलेले नसून, ते देशाच्या विस्तारावरून पडले असावे. राजारामशास्त्री भागवत यांनी “मऱ्हाटा’ म्हणजे “मरता तव हटता’ (मरतो तेव्हा हटतो) अशी व्युत्पत्ती सांगितली आहे, तर ‘महाराष्ट्र म्हणजे महंत राष्ट्र म्हणोन महाराष्ट्र’ असा उल्लेख महानुभावी ग्रंथकारांच्या “आचारमहाभाष्या’तही मिळतो. मात्र याहून अगदी वेगळी व्युत्पत्ती इतिहासाचार्य वि. का. राजवाडे यांनी सांगितली आहे. ‘मराठा’ शब्दाचा संबंध महाराष्ट्रातील वऱ्हाड व कऱ्हाड या प्रांताशी जोडू पाहणारा राजवाडे यांचा हा लेख. राजवाड्यांनी या लेखाच्या शेवटी केलीली विधानेही चिंतनीय आहेत.
--------------------------------------------------------------------------------------------
‘मराठा’ शब्द ‘महाराष्ट्र’ शब्दाचा अपभ्रंश कित्येक समजतात. कित्येक ‘महारट्ट’ शब्दाचा अपभ्रंश असावा असे म्हणतात. आणि कित्येक ‘महरट्ट’ असें या शब्दाचे मूळ स्वरूप असावे असे प्रतिपादितात. पैकी दुसर ...
हा लेख पूर्ण वाचायचा आहे? सोपं आहे. एकतर * सभासदत्व !*' घ्या किंवा आपण विद्यमान सभासद असाल तर कृपया लॉगिन करा .
and then add to homescreen
Harihar sarang
4 वर्षांपूर्वीविद्वत्तापूर्ण व संशोधनात्मक लेख। महरट्टाचे संस्कृतीकरण होऊन महाराष्ट्र झाला ,हेच खरे। मूलशब्द प्राकृतच।