“पहिले दोन महिने ही मुलं शिक्षकांना सेठ, मॅडम म्हणत असत. त्यांच्या ‘मॅडम’ शब्दाचा अर्थ शिक्षक  नव्हे, तर आपल्या पदरात भीक म्हणून काहीतरी टाकणारी व्यक्ती असा होता, हे कळायला आम्हाला दोन महिने गेले. सेठचा सर आणि मॅडमची बाई असा सिग्नल शाळेच्या मुलांच्या बालविश्वाचा प्रवास होता. कपडे कधी धुवायचे नसतात, रोज अंघोळ करायलाच हवी असं काही नसतं, दात घासणं ही काय रोजची गरज नाही, इथपासून ते दोन वेळेचं जेवण देणं हे आईवडीलांचं काम आहे हा देखील या मुलांच्या जगातला नियम नाही. त्यामुळे या गोष्टी करताना आपण जगावेगळं काहीतरी करत आहोत असं त्यांना वाटत होतं.”  ठाणे येथील सिग्नल शाळेत प्रकल्प प्रमुख आणि शिक्षक म्हणून कार्यरत आरती पवार – परब  यांचा शिक्षणामुळे मुलांमध्ये काय बदल होऊ शकतो, याविषयीचे अनुभव  कथन करणारा हा लेख – 

————————————————————————-

ठाण्याच्या तीन हात नाका पुलाखाली सिग्नलवर भिक्षेकरी म्हणून जगणाऱ्या मुलांसाठी शाळा सुरू करायचे ठरले, तेव्हा कंटेनरपासून बनवलेल्या वर्गखोलीचा दरवाजा कुठल्या दिशेने हवा यावर बराच खल झाला. सिग्नलकडे तोंड करून की सिग्नलला पाठ करून असे ते द्वंद्व होते. अखेर, मुलांच्या त्या सिग्नलवरच्या जगाला पाठ करण्याचा निर्णय घेतला. पण नुसता कंटेनर पाठमोरा ठेवून त्या जगापासून लांब पळता येणार नाही, असे आम्हांला जाणवले. शाळेत मुलांच्या भावविश्वातील वास्तवाने असे काही झटके दिले की, एका वेगळ्या धाटणीची शिक्षणपद्धती या मुलांसाठी रुढ करावी लागेल, याची खूणगाठ आम्हांला बांधावी लागली. वयाच्या दहाव्या वर्षी तंबाखू चघळणारा विशाल असेल, गतिमंद बबडी असेल, पराकोटीची हेकट मनीषा असेल, उच्चशिक्षणाचे स्वप्न पाहणारे मोहन, दशरथ असतील, बापाने टाकून दिलेला किरण असेल, एखाद्या बहुराष्ट्रीय कंपनीच्या सीईओलादेखील लाजवेल इतकी वाटाघाटीची क्षमता असलेली निकिता असेल, अशा सिग्नल शाळेतील ४० मुलांनी आम्हां  शिक्षकांचं जगणं समृद्ध केलं. बापाच्या दोन बायका असणं, गांजा-दारू ढोसणं, वयाच्या अवघ्या ८व्या वर्षी दादर फुलबाजारातून एकट्याने कच्चा माल विकत घेणं आणि सिग्नल लागला रे लागला की वीजेच्या चपळाईने गिऱ्हाईक शोधणं, वर्षातील सर्व ऋतूंच क्रौर्य सहन करत विस्थापितांचं जगणं, अशी सगळी विष पिण्याची क्षमता या मुलांमध्ये नखशिखांत भरून होती. असं असताना वाचन – लेखन पातळी गाठण्याचा आमचा चौकटीबाहेरचा अट्टाहास अनेकवेळा बाजूला सारून किमान त्यांचं बालपण परत आणता येईल, यासाठी आम्ही प्रयत्न करत राहिलो.

हेही वाचलंत का?

सिग्नल शाळा – नव्या युगाचे पसायदान (भाग – १)

बालपण फुलू द्या…

पहिले दोन महिने ही मुलं शिक्षकांना सेठ, मॅडम म्हणत असत. त्यांच्या ‘मॅडम’ शब्दाचा अर्थ शिक्षक  नव्हे, तर आपल्या पदरात भीख म्हणून काहीतरी टाकणारी व्यक्ती असा होता, हे कळायला आम्हाला दोन महिने गेले. सेठचा सर आणि मॅडमची बाई असा सिग्नल शाळेच्या मुलांच्या बालविश्वाचा प्रवास होता. कपडे कधी धुवायचे नसतात, रोज अंघोळ करायलाच हवी असं काही नसतं, दात घासणं ही काय रोजची गरज नाही, इथपासून ते दोन वेळेचं जेवण देणं हे आईवडीलांचं काम आहे हा देखील या मुलांच्या जगातला नियम नाही. त्यामुळे या गोष्टी करताना आपण जगावेगळं